Ξυλογλυπτική
Το σκάλισμα και η γλυπτική τέχνη υπήρξαν από τις παλαιότερες ανθρώπινες ασχολίες. Πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος είχε βρει τον τρόπο να επεξεργάζεται διάφορα υλικά και ένα από αυτά ήταν και το ξύλο δίνοντας του το επιθυμητό σχήμα. Κατά την πάροδο των χρόνων και την εξέλιξη του πολιτισμού η ξυλογλυπτική τέχνη έγινε ανάγκη έκφρασης και δημιουργίας και ο ρόλος του καλλιτέχνη ήταν και είναι η προσπάθεια του να ερμηνεύσει τη ζωή και να δεσμεύσει την ασταθή και φευγαλέα στιγμή του περιβάλλοντος, αποδίδοντας τη σε μια σταθερή μορφή.
Τα αρχαιότερα δείγματα ξυλογλυπτικής διασώζονται στην Αίγυπτο λόγο του κλίματος και είναι κυρίως οικιακά σκεύη και αντικείμενα λατρευτικής χρήσης.
Στην αρχαία Ελλάδα σκάλιζαν αγάλματα Θεών για τους Ναούς. Από τα ποιό περίφημα ξυλόγλυπτα ήταν τα επιχρυσωμένα του Ναού του Σολομώντα που όμως καταστράφηκαν από την εισβολή των Χαλδαίων, η λάρνακα του Κυψέλου στην Ολυμπία και άλλα.
Στην Δυτική Ευρώπη με επίκεντρο το Παρίσι από τον 12ο έως τον 16ο αιώνα αναπτύχθηκε η λεγόμενη γοτθική τέχνη με ιδιαίτερα ξυλόγλυπτα σε θύρες Ναών και παραστάσεις Εσταυρωμένων. Παράλληλα ξεκινά η ξυλόγλυπτη διακόσμηση επίπλων σε διάφορους καλλιτεχνικούς ρυθμούς, με περίφημα δείγματα όπως τα ξυλόγλυπτα έπιπλα των Λουδοβίκων, Μπαρόκ, Φλωρεντιανά και άλλα που μέχρι και σήμερα μιμούνται και αντιγράφουν σύγχρονοι ξυλογλύπτες.
Την ίδια, ίσως και παλαιότερη εποχή ξεκινά η Ελληνική καλλιτεχνική δραστηριότητα περιλαμβάνοντας σχεδόν ολόκληρα τα Βαλκάνια και φτάνοντας μέχρι την ενδοχώρα της Μ. Ασίας. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η τέχνη γνωρίζει ιδιαίτερη ακμή, κοσμώντας εκκλησίες, που μέχρι και σήμερα σώζονται όπως η θύρα της Μονής Ολυμπιωτίσσης στην Ελασσόνα (1296) η Ωραία Πύλη του Αγ. Γεωργίου της Καστοριάς και άλλα. Τα περισσότερα έργα από αυτά έγιναν από τεχνίτες προερχόμενους από περιοχές της Πίνδου και του Ολύμπου.
Άλλα αξιόλογα κέντρα Ελληνικής ξυλογλυπτικής ήταν της Κωνσταντινούπολης και του Αγίου Όρους, των οποίων η καλλιτεχνική επίδραση κατεύθυνε την εξέλιξη των κοσμητικών τεχνών στην Ελλάδα.
Από την πλευρά της τεχνικής στην ξυλογλυπτική, μέχρι και τον 17ο αιώνα παρατηρούμε επίπεδες μορφές με εγκοπές η απλά χαρακτά. Ενώ από τον 18ο αιώνα και μετά τα ξυλόγλυπτα γίνονται ποιό ανάγλυφα, κουφωτά, με πλαστική επεξεργασία προσώπων - ζώων - φυτικών μοτίβων που πλέκονται με καλλιτεχνική φαντασία. Περίφημα δείγματα αυτών συναντούμε σε επενδύσεις τοίχων και οροφών Καστοριανών και Κοζανίτικων αρχοντικών. Επίσης σε πολυάριθμα Τέμπλα Ναών ανά την Ελλάδα, με ιδιαίτερη τη Δυτική επίδραση στα έργα Ναών της Επτανήσου, με εξαιρετικό δείγμα αυτών τον δυστυχώς κατεστραμμένο Ναό Παναγίας Φανερωμένης Ζακύνθου από τον σεισμό του 1956.
Σήμερα ολιγάριθμοι είναι οι ξυλογλύπτες που ασχολούνται με την διακόσμηση των Ναών, διασώζοντας την παράδοση και πλουτίζοντας την τέχνη με νέα Ελληνικά στοιχεία.
Παρόλα αυτά, αυτή η πανάρχαια τέχνη αποτελεί χαρακτηριστική εκδήλωση της Ελληνικής καλαισθησίας.
